UMiG Nekla - milesza.nekla.eu

Karol Karśnicki - patriota, działacz gospodarczy, wzorowy rolnik
Opracował: Jerzy Osypiuk

            Przygotowując się do jubileuszowych obchodów 750-lecia Targowej Górki staramy się przypominać sylwetki ludzi, którzy swoim życiem wpisali się w dzieje tej miejscowości i najbliższej okolicy. Obok generała Antoniego Amilkara Kosińskiego z Targowej Górki na pamięć potomnych zasłużył Karol Karśnicki z Mystek, z którymi związał dwadzieścia trzy lata życia, wzorowo gospodarując w swoim majątku ziemskim, wprowadzając szereg nowatorskich rozwiązań w zakresie produkcji rolniczej.  Jest to postać prawie nieznana i zapomniana. Zaliczana jednak ze względu na patriotyzm, aktywność zawodową i społeczną do grona wybitnych Wielkopolan.
Karol Karśnicki urodził się w roku 1806 w rodzinnym majątku Siemkowice w powiecie wieluńskim, w Królestwie Polskim. Rodzicami byli Antoni i Marianna z Głębockich. Po zdobyciu wykształcenia u Pijarów w  Wieluniu wstąpił do wojska. W 1824 r. zakończył edukację w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie. W kilka lat później wziął udział w zawiązaniu sprzysiężenia, na czele którego stał Piotr Wysocki, bliski jego przyjaciel, znany z "Nocy Listopadowej". Na pierwszych zebraniach spiskowych 15 i 16 grudnia 1828 r. "najgoręcej przemawiał, najsilniej do działania zachęcał Karol Karśnicki" Tak pisze o tym Wacław Tokarz w "Sprzysiężeniu Wysockiego i Nocy Listopadowej". Karśnicki wziął też udział w przygotowaniach do powstania listopadowego.  Odznaczył się podczas walk 29 i 30 listopada 1830 r., zwłaszcza pod Arsenałem i wokół Placu Saskiego. Uczestniczył w kampanii roku 1831 jako oficer saperów. Dosłużył się stopnia porucznika i otrzymał Złoty Krzyż Virtuti Militari. Od 1835 r. przebywał na emigracji we Francji. W 1835 rozpoczął studia w Szkole Centralnej w Paryżu. Po jej ukończeniu uzyskał dyplom inżyniera chemika, ze specjalnością w zakresie metalurgii. Pracował jako technolog, kierując we Francji produkcją huty szkła. Był także dyrektorem kopalni manganu. W latach 1842-1848 pracując w brytyjskiej kompanii gazowniczej zajmował się instalowaniem urządzeń gazowych do oświetlania ulic w Barcelonie, Hamburgu, Wrocławiu.
Był to okres, w którym Karśnicki dorobił się sporego majątku. Został także przez króla Francji Ludwika Filipa I odznaczony Legią Honorową. W czasie podróży na Śląsk oraz  do Wielkopolski Karśnicki poznał swoją daleką kuzynkę Teklę, córkę Józefa i Józefy z Radolińskich Karśnickich, z którą ożenił się w 1844 r.. Po uzyskaniu w roku 1848 obywatelstwa pruskiego nabył majątek w Mystkach /ponad 1600 morgów/, w powiecie średzkim, w Wielkim Księstwie Poznańskim.
Po upadku powstania 1848 r. uczestniczył w życiu społecznym, gospodarczym i naukowym Wielkopolski, zajmując się głównie chemią rolniczą i jej popularyzacją wśród  ludności wiejskiej.  Po zawiązaniu się w roku 1857 Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, wziął znaczący udział w pracach Wydziału Przyrodniczego, a w latach 1860-1862 był jego prezesem. Zabiegał o zakładanie dla potrzeb rolnictwa chemicznych i meteorologicznych stacji doświadczalnych. Był aktywnym członkiem Towarzystwa Pomocy Naukowej im. Karola Marcinkowskiego. Na jednym z posiedzeń w poznańskim Bazarze w dniu 27 lutego 1862 r. postawił wniosek o wyszukiwanie przez władze Towarzystwa zdolnej do zawodów przemysłowych młodzieży i nakłanianie jej do uczęszczania do szkoły realnej. Karśnicki był również członkiem dyrekcji Towarzystwa Rolniczego Średzko- Wrzesińsko-Gnieźnieńskiego.
Na zebraniu tego towarzystwa 1 grudnia 1864 r. apelował o publikowanie książeczek o rolnictwie, przeznaczonych dla chłopów. W roku  1859 był inicjatorem powstania Towarzystwa ku Wspieraniu Urzędników Gospodarczych oraz został honorowym dyrektorem Towarzystwa Przemysłowców w Poznaniu.
Karśnickiego zajmowała nie tylko działalność gospodarcza, społeczna czy naukowa. Starał się również utrzymywać kontakt z twórcami, pisarzami. Ludwik Gomolec w swojej pracy o Ziemi Średzkiejpisał: "salony zacisznego, staropolskiego dworku w Mystkach stały otworem dla poetów i pisarzy.  W roku 1858 towarzyszył Karśnicki Władysławowi Syrokomli podczas  jego wędrówki po Wielkim Księstwie Poznańskim. 14 sierpnia Syrokomla odwiedził Mystki, Murzynowo Kościelne, Winną Górę, Miłosław i Targową Górkę. W Mystkach przebywali również poeta i pisarz Lucjan Siemieński  (1807-1877)  i Józef Ignacy Kraszewski (1812-1877). Trzykrotnie (1862,1865, 1867) gościem Karśnickich w Mystkach był przyrodni brat Tekli, Arrio Boito, jeden z najwybitniejszych kompozytorów europejskich i autorów librett operowych drugiej polowy XIX i początku XX wieku. Karśnicki zgromadził kolekcję obrazów, które zapisał w roku 1869 Poznańskiemu Towarzystwu Przyjaciół Nauk.
Karol Karśnicki zmarł bezdzietnie 11 listopada 1870 r. w Mystkach. Pochowany został w rodzinnym grobowcu, przy kościele św, Michała w Targowej Górce. Po śmierci Karola Karśnickiego, staraniem jego żony Tekli w 1877 r. zbudowano nowy dwór w stylu renesansu francuskiego, według projektu arch. Stanisława Hebanowskiego.  Po śmierci Tekli Karśnickiej w 1885 r.  Mystki przeszły w  ręce rodziny Karłowskich , którzy gospodarowali tutaj do 1939 roku. Po wojnie majątek należał do Państwowych Gospodarstw Rolnych. Obecnie dwór z parkiem administrowany jest przez ARWSP i czeka na nowego nabywcę, który mógłby mu przywrócić dawną świetność.

Jerzy Osypiuk

Materiały źródłowe: